جرایم سایبری در ایران با توجه به گسترش استفاده از فناوری‌های نوین، اینترنت و فضای مجازی، به یکی از چالش‌های اصلی حقوقی و اجتماعی تبدیل شده است. این جرایم شامل انواع مختلفی نظیر سرقت رایانه‌ای، هک، فیشینگ، جاسوسی سایبری، و انتشار اطلاعات کذب هستند. برای مقابله با این جرایم، قوانین ایران مجازات‌های مشخصی در نظر گرفته‌اند که در این مقاله به بررسی برخی از مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم. ۱. تعریف جرایم سایبری جرایم سایبری به هر گونه فعالیت غیرقانونی اطلاق می‌شود که از طریق رایانه، شبکه‌های ارتباطی یا اینترنت انجام می‌شود. این جرایم می‌توانند شامل نقض حریم خصوصی، خرابکاری دیجیتال و جرایم مربوط به تجارت الکترونیک باشند. برخی از رایج‌ترین انواع جرایم سایبری عبارتند از: سرقت اطلاعات شخصی و مالی (دستیابی غیرمجاز به اطلاعات بانکی یا شخصی) هک سیستم‌ها (نفوذ به شبکه‌های رایانه‌ای بدون مجوز) جاسوسی سایبری (جمع‌آوری اطلاعات محرمانه از طریق اینترنت) فیشینگ (ارسال ایمیل‌ها یا پیام‌های جعلی برای سرقت اطلاعات حساس) ۲. مجازات سرقت رایانه‌ای مجازات سرقت رایانه‌ای طبق ماده ۱۲ قانون جرایم رایانه‌ای بررسی می‌شود. این جرم به معنای دسترسی غیرمجاز به داده‌ها یا اطلاعات رایانه‌ای دیگران و استفاده یا انتقال آن‌ها به نفع خود یا دیگران است. مجازات: حبس: از ۹۱ روز تا ۱ سال جزای نقدی: از ۵ میلیون ریال تا ۲۰ میلیون ریال در صورت تکرار جرم یا ورود ضرر گسترده به افراد یا سازمان‌ها، مجازات ممکن است تشدید شود. ۳. هک و نفوذ غیرمجاز هرگونه دسترسی غیرمجاز به داده‌ها یا سیستم‌های رایانه‌ای طبق ماده ۱ قانون جرایم رایانه‌ای جرم محسوب می‌شود. این جرم شامل هک کردن سیستم‌های دولتی، خصوصی یا سازمانی است. مجازات: حبس: از ۶ ماه تا ۲ سال جزای نقدی: از ۱۰ میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال در موارد حساس، مانند نفوذ به سیستم‌های دولتی یا امنیتی، مجازات می‌تواند شدیدتر باشد. ۴. فیشینگ و کلاهبرداری رایانه‌ای فیشینگ به فریب دادن افراد برای ارائه اطلاعات حساس مانند شماره حساب بانکی یا رمز عبور اشاره دارد. طبق ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای، هرگونه جعل یا دستکاری داده‌های رایانه‌ای برای فریب دادن افراد و کسب سود غیرقانونی کلاهبرداری رایانه‌ای محسوب می‌شود. مجازات: حبس: از ۱ تا ۵ سال جزای نقدی: از ۱۰ میلیون ریال تا ۱۰۰ میلیون ریال در صورت استفاده از اطلاعات سرقت شده برای ارتکاب جرایم دیگر، مجازات افزایش می‌یابد. ۵. انتشار محتواهای غیرقانونی انتشار تصاویر خصوصی در فضای مجازی یا اطلاعات کذب، طبق ماده ۱۸ قانون جرایم رایانه‌ای جرم است. مجازات: حبس: از ۹۱ روز تا ۲ سال جزای نقدی: از ۵ میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال در صورتی که این محتواها به ضرر امنیت ملی یا نظم عمومی باشند، مجازات می‌تواند تشدید شود. ۶. جاسوسی سایبری جاسوسی سایبری به جمع‌آوری و یا انتقال اطلاعات محرمانه از طریق اینترنت یا ابزارهای دیجیتال اطلاق می‌شود. این جرم طبق ماده ۳ قانون جرایم رایانه‌ای جرم سنگینی محسوب می‌شود. مجازات: حبس: از ۱ تا ۵ سال در موارد خاص، مانند جاسوسی اطلاعات نظامی یا امنیتی، مجازات ممکن است به اعدام نیز برسد. ۷. تخریب داده‌ها و خرابکاری سایبری هرگونه خرابکاری در سیستم‌های رایانه‌ای یا تخریب داده‌ها طبق ماده ۸ قانون جرایم رایانه‌ای جرم است. این جرم می‌تواند شامل انتشار ویروس، حملات سایبری (مانند حملات DDoS) یا تخریب سخت‌افزاری باشد. مجازات: حبس: از ۶ ماه تا ۳ سال جزای نقدی: از ۱۰ میلیون ریال تا ۱۰۰ میلیون ریال ۸. نقش پلیس فتا در مقابله با جرایم سایبری پلیس فتا مسئول شناسایی، پیگیری و مقابله با جرایم سایبری در ایران است. این نهاد با استفاده از فناوری‌های پیشرفته به ردیابی مجرمان سایبری پرداخته و همکاری‌های مختلفی با نهادهای دولتی برای ارتقای امنیت سایبری دارد. ۹. راه‌های پیشگیری از جرایم سایبری افزایش آگاهی عمومی: آموزش مردم در خصوص خطرات جرایم سایبری و راه‌های جلوگیری از آن‌ها استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی: نصب آنتی‌ویروس‌ها و فایروال‌ها برای حفاظت از داده‌ها مدیریت رمزهای عبور: استفاده از رمزهای عبور قوی و تغییر منظم آن‌ها احتیاط در اینترنت: عدم کلیک بر روی لینک‌های ناشناخته یا دانلود فایل‌های مشکوک ۱۰. چالش‌های اجرای قوانین سایبری در ایران سرعت تغییر فناوری: قوانین نمی‌توانند به سرعت پیشرفت فناوری تغییر کنند. بین‌المللی بودن جرایم سایبری: بسیاری از جرایم سایبری توسط مجرمان خارجی انجام می‌شود که دسترسی به آن‌ها دشوار است. آگاهی کم مردم: بسیاری از قربانیان جرایم سایبری از حقوق خود و نحوه گزارش‌دهی اطلاع ندارند. در نتیجه، قوانین ایران برای مقابله با جرایم سایبری به طور دقیق تدوین شده‌اند، اما همچنان نیازمند ارتقای آگاهی عمومی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای مقابله با تهدیدات جدید هستند.