در عصر دیجیتال، هم‌زمان با گسترش فناوری‌های نوین و افزایش وابستگی جوامع به فضای مجازی، جرایم سایبری به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای امنیتی، اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده‌اند. در دنیایی که مرزهای فیزیکی و مجازی در هم آمیخته‌اند، پیشگیری از جرایم رایانه‌ای نقشی حیاتی در حفظ امنیت، رفاه عمومی و ثبات اجتماعی ایفا می‌کند. انواع جرایم سایبری جرایم رایانه‌ای به مجموعه‌ای از اقدامات مجرمانه گفته می‌شود که با استفاده از رایانه، شبکه یا اینترنت انجام می‌گیرد. این جرایم را می‌توان در دسته‌های زیر طبقه‌بندی کرد: جرایم علیه محرمانگی داده‌ها و سیستم‌ها دسترسی غیرمجاز (هک) شنود غیرمجاز جاسوسی سایبری جرایم علیه صحت و تمامیت داده‌ها و سامانه‌ها تخریب یا تغییر داده‌ها حمله بدافزاری اختلال در سامانه‌های ارتباطی (مانند حملات DDoS) جرایم مرتبط با محتوا نشر اکاذیب، افترا و توهین تبلیغات غیرمجاز، فیشینگ، و فروش کالاهای جعلی افشای اطلاعات شخصی بدون رضایت جرایم اقتصادی و مالی کلاهبرداری رایانه‌ای پول‌شویی با استفاده از ارزهای دیجیتال سرقت هویت و جعل دیجیتالی جرایم علیه امنیت ملی تروریسم سایبری نفوذ به سامانه‌های دولتی و نظامی دلایل و عوامل مؤثر در افزایش جرایم سایبری ۱. انگیزه‌های مالی، سیاسی و شخصی سودجویی مالی از طریق فیشینگ، باج‌افزار و سرقت اطلاعات جاسوسی سایبری و حملات زیرساختی با انگیزه‌های سیاسی یا تروریستی انگیزه‌های شخصی مانند انتقام‌جویی یا تفریح ۲. ضعف زیرساخت‌های امنیتی استفاده از نرم‌افزارهای قدیمی رمزهای عبور ضعیف و تکراری فقدان احراز هویت چندمرحله‌ای ۳. فریب و مهندسی اجتماعی گول زدن کاربران از طریق ایمیل‌ها و لینک‌های جعلی استفاده از شبکه‌های عمومی ناامن ۴. عوامل اجتماعی و فرهنگی ناآگاهی عمومی از خطرات فضای مجازی و نبود آموزش‌های لازم رشد سریع فناوری بدون توسعه‌ی همزمان قوانین بازدارنده افزایش حضور کودکان و نوجوانان در فضای مجازی بدون نظارت مؤث اقدامات پیشگیرانه اقدامات فنی استفاده از رمزهای قوی، احراز هویت دو مرحله‌ای، فایروال، رمزگذاری و VPN اقدامات حقوقی تدوین قوانین جامع‌تر، آموزش حقوقی کاربران، تقویت پلیس سایبری و ایجاد سامانه‌های گزارش‌دهی اقدامات فرهنگی آموزش همگانی، فرهنگ‌سازی در استفاده ایمن از اینترنت و حمایت از قربانیان قوانین و مجازات‌های جرایم سایبری در ایران قانون جرایم رایانه‌ای (مصوب ۱۳۸۸) ماده ۱: دسترسی غیرمجاز – حبس تا یک سال یا جزای نقدی ماده ۷: جعل رایانه‌ای – حبس از ۱ تا ۵ سال ماده ۱۲: شنود غیرمجاز – حبس از ۶ ماه تا ۲ سا ماده ۱۳: تخریب یا اخلال در داده‌ها – حبس از ۲ تا ۱۰ سال ماده ۲۱: انتشار محتوای مستهجن – حبس تا ۳ سال قانون تجارت الکترونیکی (۱۳۸۲) ماده ۶۷: کلاهبرداری رایانه‌ای و جعل در فضای تجارت الکترونیکی – جرم تلقی شده است. قانون مجازات اسلامی مواد ۷۴۰ تا ۷۵۲: جرایم مربوط به شنود، جعل، افشای اسرار و هتک حیثیت در فضای مجازی نتیجه‌گیری جرایم سایبری حاصل مجموعه‌ای از عوامل فردی، فنی، اجتماعی و حقوقی هستند. مقابله با این پدیده تنها با روش‌های فنی امکان‌پذیر نیست؛ بلکه نیازمند آگاهی عمومی، توسعه قوانین بازدارنده، همکاری نهادهای قضایی، پلیسی و آموزشی است. با ارتقاء فرهنگ استفاده از فضای مجازی و به‌کارگیری راهکارهای مؤثر، می‌توان گام مهمی در پیشگیری از این جرایم و حفظ امنیت سایبری جامعه برداشت.